Het landschap van verenigingen in België is niet alleen heel groot (+125.000 vzw’s), er is ook een grote variëteit aan organisaties. Het statuut van vzw veronderstelt dan wel dat er “leden” zijn die de algemene vergadering uitmaken en ook een bestuursorgaan bevolken, in heel veel organisaties zijn de leden niet de directe begunstigden van de vereniging. Denk maar aan een ziekenhuis dat het statuut van vzw heeft aangenomen of een vzw die zich inzet voor kansarmen in een gemeente.

Dat neemt niet weg dat er wel degelijk heel veel ledenorganisaties zijn die zich op de eerste plaats richten naar hun leden. Denk maar aan alle beroepsverenigingen en sectororganisaties, maar ook aan sociaal-culturele organisaties of sportverenigingen. Wat die organisaties gemeen hebben is dat er vanuit de betrokkenheid van de leden ook een duidelijke aansturing gebeurt op het niveau van het bestuursorgaan. Daar krijg je dus bestuursleden die zowel het algemeen belang alsook hun eigen belang komen verdedigen. Dat leidt op zich tot soms boeiende situaties. Zeker als je daarlangs nog eens een team van professionals legt die moet instaan voor de operationele uitvoering al dan niet in samenwerking met uitvoerende bestuurders.

We zijn ervan overtuigd dat die organisaties vanuit hun werking een heel groot hefboomeffect kunnen hebben op de sector waartoe hun leden behoren. Een sectororganisatie met maar 2 medewerkers kan een ledenachterban van 2000 leden bedienen die op zich zorgen dat een dienst/product toegankelijk is voor alle Belgen.

BSAE richt zich vooral op die professionals die actief zijn in ledenorganisaties waar de focus ligt op het ‘bedienen’ van de leden. Met professionals bedoelen we dan zij die effectief op de payroll van de vereniging staan. Met andere woorden niet de vrijwilligers, die eventueel bestuurder en/of lid zijn.

Er is heel wat informatie over mensen die tewerkgesteld zijn binnen de sociaal-culturele organisaties (o.m. via Socius, het project CSI Flanders,…). In het recente beleidsplan van Socius is sprake van 1825 professionals (op basis van de workforce binnen gesubsidieerde sociaal-culturele organisaties). Wat ons interesseert is te weten hoeveel professionals alle ‘ledenorganisaties’ tellen. Volgens een onderzoek van Graydon in 2018 waren er 9.776 (vak-)verenigingen op basis van NACE-codes, waarvan 1250 een jaarrekening publiceerden. In 2019 deden we vanuit BSAE een screening van socio-economische ledenorganisaties (via jaarverslagen en RSZ-databank): van de ongeveer 750 organisaties waren er 275 met mensen op de pay-roll, goed voor ong. 3800 VTE’s.

Koepels

Voor de oefening rond het aantal professionals in verenigingen hebben we ons in eerste instantie beperkt tot wat wij nu even makkelijk koepels noemen, namelijk organisaties die op hun beurt weer ledenorganisaties als lid hebben. In veel gevallen is dat wel een mix: leden kunnen direct lid zijn van de vereniging of via een ‘dochtervereniging’. Een voorbeeld: de Vlaamse Sportfederatie heeft als lid Badminton Vlaanderen, die op haar beurt heel wat badmintonclubs verenigt, o.m. via 5 provinciale verenigingen. We beperken ons hier dus tot de professionals op de ‘koepel’.

Voor de bepaling van het aantal professionals hebben we ons gebaseerd op jaarverslagen neergelegd bij de Nationale Bank, de vermelding in de RSZ-databank of informatie op de website van de organisatie. BSAE-leden kunnen in het extranet ook een document met details per organisatie terugvinden.
Bij de naam van de organisatie vind je het aantal mensen actief binnen de organisatie. Op de eerste plaats vertrokken we van de balans neergelegd bij de Nationale Bank van België. Indien dit er niet was keken we naar de vermelding in de databank van de RSZ: dat is een vork, het exacte cijfer wordt niet vermeld. Indien dat ook niet terug te vinden was, keken we op de website.

Per domein

Socio-economisch: Het gaat hier over ledenorganisaties (federaties, beroepsverenigingen, sectororganisaties) voor bedrijven en beroepen. Voornamelijk werkgeversorganisaties, waaronder:

• VBO - Verbond van Belgische Ondernemingen [79]: koepel voor 50 sectororganisaties
• Traxio -Mobiliteitsfederatie [35,3]: 16 beroepsgroeperingen
• Confederatie Bouw [105,8]: 17 lokale confederaties (7 in Vlaanderen, 9 in Wallonië en 1 in Brussel) en 19 beroepsfederaties
• Fevia – Federatie van de Belgische Voedingsindustrie [32]: 26 sectoren
• Febelfin – Federatie van de Financiële Sector [43]: 5 deelverenigingen
• Federatie Vrije Beroepen [7]: o.m. 22 representatieve beroepsorganisaties uit diverse sectoren.
• UNIZO Nationaal [88,3]: ondersteunt o.m. 100+ sectororganisaties
• UWE Union Wallonne des Entreprises [33]: ondersteunt o.m. 23 sectororganisaties
• VOKA Nationaal [31,1]: Voka werkt nauw samen met 29 sectororganisaties maar heeft ook afzonderlijke kamers, verenigd via Belgian Chambers: [5,7]: 13 Kamers-leden
  
  

Voor de vakbonden (bv. ACV, ABVV en ACLVB) vonden we niet direct informatie terug, hoewel zij ook met verschillende regionale en lokale organisaties werken.

Een aantal belangrijke organisaties, zeker ook wat betreft het aantal professionals op de payroll maar op zich geen koepelorganisaties zoals hierboven gedefinieerd: FEDNOT - Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat – [194], AGORIA - Technologiebedrijven [193,1], Boerenbond [131], Comeos – Belgische Handel en diensten [45,4]. Samen goed voor ongeveer 560 professionals.

Sociaal-cultureel/kunsten: De leden van socio-culturele ‘koepels’ zijn bijna altijd vzw’s van statuut, maar zijn daarom niet noodzakelijk ledenorganisaties. Niettemin zijn er wel elementen aanwezig die specifiek met ledenwerking te maken hebben: publiekswerking, ‘vrienden van’-aanpak enz.

• Sociare [14]: meer dan 800 lidorganisaties
• Verso [11,3]: 15 federaties
• Unisoc - Unie van socialprofitondernemingen [5]: 40-tal federaties
• FEBI [41,4]: meerdere Federale & Brusselse Maribel- en Vormingsfondsen binnen de private non-profit sector
• De Federatie [10,4]: 130 organisaties sociaal-cultureel volwassenwerk
• Formaat [54,9]: 420 jeugdhuizen
• AIF – Actieve Interculturele Federatie [14,9]: 100+ verenigingen
• OKO [5-9]: meer dan 230 organisaties

Sport:

• Vlaamse Sportfederatie [16,7]: 66 federaties (goed voor 18.000 sportclubs). Die federaties zijn op zich ook professioneel uitgebouwd en tellen in de meeste gevallen ook meerdere personeelsleden. Bv. Badminton Vlaanderen [10].

Leefmilieu en natuur, mobiliteit:

• Bond Beter Leefmilieu [26,8]: meer dan 130 organisaties
• Natuurpunt [62]: heel wat regionale en lokale afdelingen, waarbij sommigen ook betaalde medewerkers hebben, bv. Natuurpunt Gent [3]
• De Transformisten (Netwerk Bewust Verbruiken) [5-9]: 35 lidorganisaties
• Netwerk Duurzame Mobiliteit [5]: koepel voor 8 organisaties

Gezondheid, zorg, welzijn: Belangrijke en zichtbare organisatie is zorgnet-icuro [44], maar op zich is dit geen koepel. Binnen de sector:

• VBS - Verbond der Belgische Beroepsverenigingen van artsen-specialisten [5-9]: 30-tal verenigingen van diverse specialismen
• AUVB - Algemene Unie van Verpleegkundigen van België [1-4]: 43 beroepsorganisaties voor verpleegkunde
• APB - Algemene Pharmaceutische Bond [100-199]: 21 beroepsverenigingen
• VAN - Vlaams Apothekers Netwerk [1-4]: netwerk van 10 Vlaamse apothekersverenigingen
• Vlaams Patiëntenplatform [14,6]: 115 patiëntenverenigingen
• Netwerk Armoede Vlaanderen [13]: 57 verenigingen
• demens.nu - Unie Vrijzinnige Verenigingen [-]: 37 lidverenigingen
• Trefpunt Zelfhulp [7]: ong. 1500 zelfhulpgroepen in België
• Minderhedenforum.be [19,6]: 10 etnisch-culturele federaties (goed voor meer dan 1800 lokale verenigingen)

Goede doelen, fondsenwerving. Dit is een groep ‘buiten categorie’, maar lijkt ons wel hier op zijn plaats. Er zijn nu eenmaal veel gelijkenissen met de manier waarop ledenorganisaties werken als het gaat over werving, verbinding realiseren en vooral retentie in functie van recurrente donaties.

• NGO-Federatie - Vlaamse federatie van NGO's voor ontwikkelingssamenwerking [8,5]: 43 erkende organisaties
• Acodev – Federation Francophone et Germanophone des associations de cooperation au developpement [10]: 74 erkende organisaties
• VEF-AERF - Vereniging voor Ethiek in de Fondsenwerving [1]: 128 organisaties
• Stichtingen.be - Belgische Federatie van Filantropische Stichtingen vzw [1-4]: 120 stichtingen
• 11.11.11 – Koepel van internationale solidariteit [84]: 50-tal organisaties
• Testament.be [2,7]: 110-tal organisaties
  
  

Conclusie en volgende stap

Als we het aantal tewerkgestelden in de hierboven vermelde organisaties samentellen komen we op ongeveer 1700 professionals.

In een volgende fase zouden we de BSAE-oefening van 2019 – waarbij we 3800 professionals inschatten – willen hernemen, maar dan ook breder gaan dan enkel de socio-economische ledenorganisaties. Bij heel wat organisaties uit de andere domeinen zal er bijkomend een check moeten gebeuren in hoeverre het om effectieve ledenorganisaties gaat, zoals we dit hierboven gedefinieerd hebben. Wordt vervolgd.

Auteur: Marc Mestdagh, gedelegeerd bestuurder BSAE